Is het Nederlandse laadnetwerk klaar voor elektrificatie?

Nederland is koploper wanneer het aankomt op het aantal laadpalen. In juni 2022, berichtte The European Automobile Manufacturers’ Association, ook wel ACEA dat de helft van alle laadpalen geconcentreerd waren in slechts twee landen. In Nederland staat maar liefst 29.4% van alle Europese laadpalen gevolgd door Duitsland met 19.4%. Dit klinkt als goed nieuws, maar is dit voldoende om de snelle elektrificatie van het Nederlandse wagenpark bij te benen?

Stijgende verkopen elektrische auto’s
Het aantal elektrische auto’s in Nederland is sinds 2012 snel gestegen. Waar er in 2012 nog slechts 2.100 elektrische personenwagens (BEV) in Nederland geregistreerd stonden, is dit aantal exponentieel gegroeid in 2022, naar 328.295. In termen van het marktaandeel binnen het totale wagenpark voor personenvoertuigen is dit gestegen van 0.03% in 2012, naar 3,69% in 2022.

De bovenstaande aantallen lijken beperkt, maar wanneer we inzoomen op de recente verkoopaantallen, is de elektrische auto aan een versnelde opmars bezig. In februari 2023 waren 25% van alle verkochte voertuigen volledig elektrisch. Dit aantal ligt tien procent hoger dan de plug-in hybrides, die goed waren voor 15% van alle verkopen. Vergeleken met een jaar eerder zijn de verkopen van volledig elektrische auto’s toegenomen met 7.9%.

Een dekkend laadnetwerk
In 2020 hielden de plannen van de Rijksoverheid om fors te investeren in het Nederlandse wagenpark flink de gemoederen bezig. De overheid kwam met ambitieuze doelstellingen om de adoptie van elektrische auto’s in een stroomversnelling te brengen. In juli 2020, kondigde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aan dat zij in samenwerking met diverse netbeheerders de uitrol van laadpalen zou gaan versnellen.

Staatssecretaris Van Veldhoven benadrukte dat elektrisch rijden vele voordelen heeft. Daarbij hoort een sterk laadnetwerk. Van Veldhoven was daarom zeer te spreken over de samenwerking die de Rijksoverheid heeft weten te creëren met gemeenten en netbeheerders om een sterk landelijk netwerk uit te rollen. Door de versnelde uitrol, zou Nederland haar koppositie in het aantal laadpalen verder verstevigen.

De versnelde uitrol zou plaatsvinden in zes regio’s in Nederland, waaronder de G4 (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht) en de provincies Provincies Noord-Brabant en Limburg. Het Rijk trok €15 miljoen uit voor het project waarbij de desbetreffende regio’s hetzelfde bedrag vrijmaakten. De opschaling en daarmee de elektrificatie van het wagenpark, is onderdeel van het Klimaatakkoord, met als doel een significante reductie in het aantal uitlaatgassen te realiseren met als einddoel om in 2030 een volledig uitstootvrij wagenpark te hebben. De overheid verwacht dat er tegen die tijd 1,9 miljoen elektrische auto’s rondrijden in Nederland, die 1,7 miljoen laadpunten nodig hebben.

Laadpalen in parkeergarages
In maart 2021 kondigde de Rijksoverheid aan dat er tien keer zoveel laadpunten beschikbaar moeten zijn in parkeergarages. Deze doelstelling is overgekomen tussen het platform voor parkeren (Vexpan) en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Staatssecretaris Van Veldhoven gaf aan dat het voor automobilisten eenvoudig moet zijn om de auto veilig te parkeren en gelijktijdig te kunnen laden.

De acceleratie van laadpalen in parkeergarages is noodzakelijk aldus het ministerie, aangezien er bij tweederde van de circa 400 garages in Nederland geen laadmogelijkheid aanwezig is. In het gezamenlijke nieuwsbericht vertelde voorzitter van Vexpan, André Wielaard, dat gastvrijheid een kernwaarde is onder haar leden en zij wensen daarom dat parkeergarages aantrekkelijk moeten blijven voor automobilisten. Wielaard sprak tevens zijn steun uit voor het reduceren van parkeerplekken op straat en het stimuleren van het gebruik van parkeergarages.

De ambitie is om tegen 2025 gemiddeld 5% van de parkeerplekken in parkeergarages van een laadpaal te voorzien. Dit aantal zal moeten toenemen naar 10% in 2030. Er zal een meetmoment worden gehouden elk half jaar om de voortgang te monitoren. Het plaatsen van laadpalen is echter niet zonder risico wanneer het aankomt op brandveiligheid.

De aankondiging van een versoepeling van de regelgeving voor het plaatsen van laadpalen binnen parkeergarages in oktober 2021 leidde tot paniek bij VvE’s. Kort voor de aanpassing van de regelgeving weigerden tientallen VvE’s al het plaatsen van een laadpunt in hun garages. In februari 2022 richtte het consumentenprogramma Kassa de aandacht op de gevaren van elektrische auto’s in relatie tot ondergronds laden. Het programma, dat samen met veiligheidsexperts op pad ging bij verschillende parkeergarages in Nederland, concludeerde dat geen van de locaties brandveilig waren.

De experts waarschuwden dan ook dat ondergronds laden van elektrische voertuigen verboden zou moeten worden. René Hagen, lector brandveiligheid, waarschuwde gemeenten die op het moment bezig zijn met de vergunningverlening voor deze faciliteiten, deze alleen toe te staan bij de uitgang van de parkeergarage zodat in het geval van brand, de brandweer makkelijk bij het incident kan komen. De weigering van laadpalen was slechts één van de problemen die de overheid plaagde.

Tekort aan laadpalen
In september 2020 kopte De Telegraaf, dat in 2025 alle voertuigen een stekker zouden hebben, maar er op het moment al een tekort aan laadpalen was. De Telegraaf citeerde een onderzoek uitgevoerd door Enpuls, onderdeel van netbeheerder Enexis. Enpuls ontdekte dat in 5.000 van de 13.208 buurten in Nederland er een laadpaal aanwezig was. Door het snel groeiende elektrische wagenpark, hadden steeds meer automobilisten moeite met het vinden van een beschikbare laadpaal. Verder benadrukte Enpuls dat er moet worden onderzocht hoe het laadnetwerk kan worden gevoed met duurzame stroom.

Het tekort aan laadpalen wordt metaforisch versterkt door het fenomeen van de zogenaamde laadpaalklever, wat in dezelfde buurten zorgt voor de nodige frustratie. De laadpaalklever houdt een publieke laadpaal onnodig bezet, aangezien het voertuig dan al volledig is opgeladen. In 2021, zei D. Meex tegen het AD dat er in zijn straat maar één publieke laadpaal aanwezig was, die altijd door hetzelfde voertuig wordt gebruikt.

In sommige gevallen leidde dit zelfs tot het toekennen van een boete. In april 2022, berichtte Autovisie dat een autobezitter die een laadpaal onnodig bezet hield, een boete van 95 euro had ontvangen. De rechter besloot dat het de verantwoordelijkheid is van de eigenaar van het voertuig om deze tijdig weg te halen, gezien er adequate toepassingen zijn om het laadniveau van de auto te monitoren. Ondanks die kleine interventie, blijft handhaving en monitoring een onderdeel van discussie.

Elektriciteitsnet onder druk
Het avontuur om het laadnetwerk over Nederland sterk uit te breiden kwam verder onder druk te staan toen netbeheerder TenneT aankondigde dat het stroomnet vol zat. In januari 2023 waarschuwde de netbeheerder dat door de toegenomen vraag naar elektriciteit er stroomuitval kon ontstaan vanaf 2025 en zal doorstijgen tot 4.5 uur stroomuitval in 2030. Dit is een ontwikkeling die de groeiambities binnen het Klimaatakkoord voor de overheid verder bemoeilijkt.

RTL Nieuws wees naar de toegenomen vraag naar elektriciteit door de opkomst van de elektrische auto, maar ook naar andere ontwikkelingen zoals fabrieken die van fossiele brandstof overstappen op elektriciteit. Dit geldt tevens voor huishoudens die hun gasaansluiting verruilen voor duurzame oplossingen zoals de warmtepomp. Al deze transities, die zich in een versneld tempo opvolgen, verhogen de druk op het stroomnet.

Een alternatief dat naar voren werd gebracht, is het opzetten van industriële batterijen die overtollige stroom kunnen opvangen en die gedurende piekmomenten kunnen worden ingezet. TenneT had daarnaast het programma Landelijke Actieprogramma Netcongestie opgezet, waarbij het met verschillende belanghebbende, waaronder de ACM en andere netbeheerders diverse manieren onderzoekt om meer ruimte te creëren op het stroomnet. TenneT spreekt hierbij over het verzwaren van het stroomnet

Onduidelijke laadtarieven
Naast de hardware-kant, is er ook nog de software-kant die de adoptie van elektrisch laden in de weg kan zitten. Op dit vlak zullen nog de nodige slagen gemaakt moeten worden om de reis voor elektrische autobezitters zo frictieloos mogelijk te maken. In februari 2023 berichtte consumentenprogramma Radar dat er op laadpalen geen laadtarief zichtbaar is. Het ontbreken van de laadtarieven zorgt voor onduidelijkheid bij klanten, vooral omdat de tarieven zo ver uit elkaar kunnen lopen per aanbieder. Radar noemt laadtarieven die kunnen fluctueren tussen 17 en 40 euro voor het volladen van de accu.

Onderzoek uitgezet binnen het Radar-testpanel, gaf 13 procent van de 1600 respondenten aan dat zij altijd vooraf het tarief weten. Dit staat in schril contrast tegenover de 80 procent die zelden de tarieven voor een laadsessie op de laadpaal of in een mobiele app kunnen controleren. 44 procent van de respondenten gaf achteraf onaangenaam verrast te zijn door een hoge rekening. De tarieven worden verder gecompliceerd door de tussenkomst van een laadpas, die noodzakelijk is voor het starten en stoppen van een laadsessie. Radar geeft aan dat er honderden laadpas aanbieders actief zijn, die allemaal hun eigen tarieven hanteren.

Tegenover Radar zei de Vereniging Elektrische Rijders (VER) dat de onduidelijkheid over de laadtarieven zal moeten verdwijnen. Op dit moment zijn er ontelbaar veel variaties en weet de consument nooit waar zij aan toe is. Dat de onduidelijkheid nog steeds speelt is opmerkelijk, gezien de Autoriteit Consument & Markt (ACM) aanbieders in oktober 2020 al had aangespoord om per 1 december 2020 tarieven transparant te communiceren. Dat het voor veel consumenten meer dan 2 jaar later nog steeds onduidelijk is, laat zien dat handhaving noodzakelijk is.

Aan ambitie geen gebrek
De aangekondigde plannen zijn ambitieus en de koers voor elektrificatie van het Nederlandse wagenpark is stevig ingezet. Nederland heeft de meeste laadpalen in heel Europa en het plan is om dit netwerk nog dichter te maken. Tot garages aan toe. Maar de adoptie van elektrische auto’s kent nog veel drempels die moeten worden weggenomen.

VvE’s staan huiverig tegenover het plaatsen van laadpalen in hun parkeergarages, opgeschrikt door beelden van uitgebrande elektrische auto’s. Netbeheerders lopen tegen capaciteitsgrenzen aan, die niet alleen voor het laadnetwerk een obstakel vormen, maar voor de gehele maatschappij. De Rijksoverheid zal in samenwerking met al deze belanghebbende een compromis moeten sluiten. Daarnaast zal het toezicht op laadaanbieders moeten worden verscherpt om dezelfde prijstransparantie te garanderen als bij de traditionele tankstations.