Een reflectie op de knip in de Weesperstraat

Op 23 juli 2023 eindigde de proef met de knip in de Weesperstraat. Gedurende deze proef van zes weken wilde de gemeente Amsterdam vaststellen hoe een wijziging van de verkeerssituatie invloed zou hebben op de leefbaarheid, het verkeer en veiligheid binnen de stad. De proef is inmiddels enkele maanden gestopt en naar aanleiding van onze eerdere analyse, blikken we terug op hoe de veelbesproken proef heeft uitgepakt.

Verkeersinfarct bij Weesperstraat
Het zal menig bestuurder in Amsterdam niet zijn ontgaan, de knip in Weesperstraat zorgde voor de nodige verkeersproblemen. Deze werden versterkt door werkzaamheden verspreid over de straat en afsluitingen bij de Anne Frankstraat, de Kattenburgergracht en de Hoogte Kadijk om sluipverkeer te voorkomen. Op 12 juni, de dag dat de proef startte, deed AT5 verslag van een reeks aan files door de reeds ingestelde wijziging bij de Weesperstraat. De opstapelende verkeerschaos leidde tot veel ongenoegen bij zowel buurtbewoners als automobilisten.

Buurtbewoners beklaagde zich over de belofte om de stad autoluw te maken, maar de proef bij de Weesperstraat had juist het tegenovergestelde effect. Automobilisten kwamen vast te staan of konden niet meer op hun plaats van bestemming komen. Een dag later, op 13 juni ontstonden er weer problemen. Wethouder van Verkeer, Melanie van der Horst, relativeerde de situatie en gaf aan dat de verkeersproblemen verwacht waren en er alsnog geen grote verrassingen waren.

De situatie liep dusdanig uit de hand dat er een protest werd georganiseerd. Op 22 juni organiseerden bewoners van de wijk Kattenburg een lawaaiprotest tegen de diverse knips die voor veel overlast zorgden. Buurtbewoners waren ontevreden door filevorming in hun wijk als resultaat van automobilisten die moesten uitwijken om op hun bestemming te komen.

Op 23 juni schreef het Parool een korte reflectie van de eerste twee weken van de knip. De redactie bij de krant noteerde een hectische situatie waarbij verkeersregelaars onheus bejegend werden door boze automobilisten, die door de gewijzigde verkeerssituatie op zoek waren naar een mogelijkheid om het centrum in te komen. Een woordvoerder van wethouder van der Horst zei dat weggebruikers op den duur zullen wennen aan de knip. Het mocht niet baten, want ook de geduld bij de lokale politiek had een kookpunt bereikt.

Spoeddebatten over Weesperstraat
De veelvoud aan incidenten ten gevolge van de knip heeft geleid tot een rits aan spoeddebatten om de situatie onder controle te krijgen. Eind juni vroeg de lokale VVD een spoeddebat aan om een onmiddellijke stop van de proef op de Weesperstraat af te dwingen. De aanvraag werd gesteund door meerdere partijen, waaronder JA21, SP en het CDA.

Raadslid voor de VVD in Amsterdam, Daan Wijnants, gaf aan dat de knip tot onaanvaardbare situaties heeft geleid en deze in de huidige vorm zouden voortduren. Om verdere maatschappelijke ontwrichting te voorkomen, heeft Wijnants voorgedragen om de proef per direct stop te zetten. Elke dag dat er geen actie wordt ondernomen, is er één te veel, betoogde Wijnants in zijn aanvraag.

Begin juli volgde een nieuw spoeddebat naar aanleiding van incidenten waarbij hulpdiensten vast kwamen te staan gedurende het weekend, onder meer door grote verkeersdrukte. Om zich een weg door het verkeer te banen, moest het ambulancepersoneel noodgedwongen bloembakken verplaatsen. De gevolgen voor de patiënt voor deze noodsituatie zijn onbekend aldus het Parool, maar het is een van de vele problemen die zich voor hebben gedaan sinds het afsluiten. Raadslid voor VVD, Stijn Nijssen, uitte zijn ongenoegen over de situatie die leidde tot levensgevaarlijke situaties.

Deskundigen verdeeld
De opinie over het gewenste effect en de uitvoering knip heeft niet alleen onder de politiek, bewoners en automobilisten tot verdeelde reacties geleid, ook verkeersdeskundigen stellen hun vraagtekens bij de uitvoering van de proef. Expert stadslogistiek Walther Ploos van Amstel, vertelde tegenover Het Parool dat de proef met de knip eerder kon worden afgerond. In zijn optiek was de proef niet goed doordacht, waarbij de gemeente lukraak knips heeft geplaatst met veel schade ten gevolge.

De proef heeft tevens gezorgd voor meer weerstand tegen het autoluw maken van de stad. Voorstanders van het beperken van verkeer in de binnenstad, hebben gezien hoe destrastraus een potentiële wijziging in verkeerssituatie kan verlopen. Mobiliteitsstrateeg bij adviesbureau Goudappel, Christiaan Kwantes, geeft aan dat de Weesperstraat, desondanks aan vernieuwing toe is. De straat, samen met vele andere toegangswegen verspreid door de stad, stammen uit een tijd toen de auto gezien werd als de redding voor het noodlijdende Amsterdam. Decennia later is het beeld veranderd en barst de stad uit haar voegen, waarbij er drastische maatregelen moeten worden genomen om Amsterdam leefbaar te houden, waaronder het heroverwegen van het parkeerbeleid.

Ploos van Amstel benadrukt dat de knip niet alles een geïsoleerde entiteit is. Het is onlosmakelijk verbonden binnen het beleid voor ruimtelijke ordening, economie en digitalisering. Dit kan niet vanuit één portefeuille worden gecoördineerd. Kwantes belicht dat autoluwe maatregelen hebben gewerkt in steden zoals Delft en Amersfoort, waarbij noodzakelijk verkeer niet vergeten is, iets wat over het hoofd is gezien bij het afsluiten van de Weesperstraat.

De Kristalweg in Delft
Een bekende wijziging van de verkeerssituatie in Delft, is de knip bij de Kristalweg en de Dijkshoornseweg, die in 2016 van kracht ging. De invoering van deze knip werd, net als de Weesperstraat, met de nodige scepsis ontvangen. Ondernemers waren bezorgd klandizie te verliezen en bepaalde weggebruikers dienden zich genoodzaakt om kilometers om te rijden om bijvoorbeeld boodschappen te doen. Desalniettemin was de uitvoering minder rigide.

Waar de knip op de Weesperstraat geen onderscheid maakte tussen weggebruikers, inclusief hulpdiensten, had de gemeente Delft gekozen voor het verlenen van ontheffingen. Deze ontheffingen werden toegekend aan automobilisten die afhankelijk waren van de Kristalweg. Automobilisten zonder ontheffing die zich toch begaven op dit stuk asfalt, konden rekenen op een boete van 90 euro. Via het systeem van ontheffingen heeft de gemeente Delft tevens een middel achter de hand om verkeersstromen alsnog te kunnen verhogen of te verlagen. Zo werden in 2018 duizend extra ontheffingen toegekend.

Een alternatief voor het inperken van verkeer binnen bepaalde delen van een stad, is het aanbieden van off street parkeergelegenheden. Deze ontwikkeling vindt plaats in steden zoals Utrecht, waar de gemeente nieuw beleid ontwikkelt om verkeer te leiden naar parkeerknooppunten. Automobilisten en bewoners kunnen hun voertuig parkeren bij parkeergarages van onder meer Q-park of bij ParkBee-locaties, waarvan Yellowbrick er honderden in haar netwerk heeft. Deze oplossing gaat weliswaar niet zonder slag of stoot, maar geeft blijk van een sterke visie die noodzakelijk is om een stad bereikbaar te houden.

Een chaotische proef
Het is zoeken naar positieve effecten van de knip aan de Weesperstraat. Automobilisten reden tot ver buiten de wijk stapvoets, waarbij het leed versterkt werd door meerdere knips en werkzaamheden. Zelfs hulpdiensten werden niet ontzien. Bewoners waren ontevreden over het waterbedeffect dat de knip teweeg heeft gebracht. De gemeente Amsterdam heeft in haar wens om de stad leefbaar en veilig te houden, beslissingen genomen die op papier logisch leken, maar in de praktijk tot ongewenste situaties hebben geleid.

Wij als speler binnen de wereld van mobiliteit moedigen gemeenten aan om verkeersstromen kritisch te bekijken en alternatieven zoals parkeren in garages breder toegankelijk te maken aan de randen van stadscentra, om zo de kernen leefbaar en prettig te houden. Dit vergt echter een doorgedachte, eensgezinde visie, waarbij rekening moet worden gehouden met weggebruikers die afhankelijk zijn van de weg en hulpdiensten die bij noodsituaties vrijuit moeten kunnen bewegen.