Het waterbedeffect van de knip in de Weesperstraat

In oktober 2020 publiceerde het Amsterdam college van B en W het plan voor de welbekende knip in de Weesperstraat. Sinds de aankondiging houdt het pilotprogramma de gemoederen flink bezig in de stad. Wat zal de impact zijn van deze radicale herinrichting van Weesperstraat en wat probeert de stad te bereiken met deze militaire operatie?

Pilot Weesperstraat
Het plan voor de Weesperstraat is sinds het initiële voorstel gereviseerd in maart 2023. Het college heeft de periode aangepast voor de pilot verschoven naar 12 juni tot 23 juli 2023. Het college heeft aan dat het plan in essentie hetzelfde blijft, waarbij het als doel heeft om de negatieve en positieve effecten van de herindeling van de Weesperstraat in kaart te brengen en of het past binnen de Agenda Autoluw.

De gemeente Amsterdam geeft aan dat er al sinds 2018 wordt nagedacht over het verminderen van het verkeer rondom de Weesperstraat. De gemeente geeft aan dat het verminderen van deze verkeersstromen de luchtkwaliteit en de verkeersveiligheid ten goede zal komen en hiermee de leefbaarheid voor bewoners zal worden verbeterd. Daarnaast geeft het ruimte voor fietsers en een verbeterde doorstroming van het openbaar vervoer.

De stad probeert het project in zo goed mogelijke banen te leiden door extensieve communicatie op te zetten. De situatie wordt actief gemonitord om de verschillende effecten van de knip in kaart te brengen. Tussen 23:00 en 06:00 zal de knip worden opengesteld. De pilot klinkt kleinschalig, maar in hetzelfde plan wordt de potentiële impact voor de nabijgelegen gebieden gedemonstreerd, waarbij de effecten tot ver buiten de Weesperstraat voelbaar zijn.

De gemeente wijst hier naar bedrijven en bewoners van de Wibautstraat, die direct de gevolgen van de kip zullen ondervinden. Weggebruikers zullen te maken krijgen met een gewijzigde verkeerssituatie op de A10 of de S100. De Anne Frankstraat krijgt tevens een knip tussen de Valkenburg staat en de Plantage Parklaan. Deze knip zal worden ingesteld ten zuiden van de Latjesbrug om de verkeerssituatie zo min mogelijk te verstoren. Om dit mogelijk te maken zullen enkele parkeerplaatsen verdwijnen. Daarnaast worden nog twee additionele knips ingevoerd op de Hoogte Kadijk en de Kattenburgergracht.

Protesten tegen de knip
De knip in de Weesperstraat leidt tot de nodige onrust bij buurtbewoners. In mei 2023 deed AT5 verslag over de mogelijke ontwrichting in de Plantagebuurt, waar bewoners zich zorgen maken over verkeer dat potentieel gaat uitwijken. Karin Veltman, buurtbewoner, zei tegenover AT5 dat de wijk drukker en onveiliger zal worden door verkeer dat uit gaat wijken. Joep Daniëls beaamde het waterbedeffect die de knip teweeg zal brengen, met name voor de parkeergarage aan de Anne Frankstraat, de Markenhoven. Op 10 mei protesteerden taxichauffeurs tegen de knip op de Weesperstraat. Taxichauffeur voor Taxi Direct, Charlie Salah zei tegenover het AD dat het beleid, ingezet door de gemeente Amsterdam, werken onmogelijk maakt, refererend aan de uitdaging om met de aankomende plannen klanten in de binnenstad te kunnen vervoeren.

De problemen omtrent de knip in de Weesperstraat kregen een extra dynamiek met de afsluiting van de Stadhouderskade, die tussen 2 en 24 juli voor werkzaamheden gedeeltelijk werd afgesloten. Op 29 mei deed AT5 verslag over de Stadhouderskade, die als een belangrijke uitwijkroute fungeert voor het verkeer dat niet meer door de Weesperstraat kan. De vicevoorzitter van MKB Amsterdam vertelde de nieuwsomroep de planning niet te begrijpen.

Weesperstraat wordt groen
Tot op heden houdt de gewijzigde verkeerssituatie weggebruikers van de Weesperstraat en buurtbewoners in gelegen wijken druk bezig. Het heeft grote impact op het dagelijks leven en doet daarom de vraag oproepen wat het doel is van deze rigoureuze herindeling van de Amsterdamse binnenstad. Het gaat tenslotte meer dan alleen om het autoluw maken van dit gebied. In de Verkenning Oostelijke Binnenstad zet de gemeente Amsterdam nauwgezet uiteen hoe zij de toekomst van dit gebied voor zich zien.

De gemeente begint haar pleidooi met het benadrukken van het unieke karakter van de buurten tussen de Weesperstraat, het Waterlooplein en de Oosterdok. De unieke eigenschappen worden echter bruut verstoord door drukke verkeersaders die er kriskras doorheen trekken. De stad wil fouten gemaakt in het verleden herstellen en de verschillende delen aan elkaar verbinden. De gemeente neemt hierbij de lezer mee op een reis door de tijd, waarin het begint met beelden uit de late 19de eeuw waar de straten bestonden uit kleine bebouwing. Na de Tweede Wereldoorlog, toen Nederland aan de wederopbouw begon, veranderde het stadsgezicht aanzienlijk. Bebouwing maakte ruimte voor wegverbredingen van de Weesperstraat tot de Valkenburgerstraat en de aanleg van het IJtunneltracé in de jaren 70.

Amsterdam presenteert enkele impressies van een vernieuwde Weesperstraat, wat is omgevormd tot een gebied waar 30 kilometer per uur voor auto’s leidend is en de trottoirs verbreed zijn, nu ruimte gevend een zee van groen. In een andere variant is een middenberm, waarbij het trottoir minder ruimte krijgt en meer plek voor laden en lossen. De uiteindelijke uitwerking zal nog moeten worden bepaald, maar de aangedragen impressies laten een herijking zien van de Weesperstraat.

Politieke splijtzwam
De knip in de Weesperstraat heeft grote impact op de verkeersstromen binnen Amsterdam. Verkeer wordt omgeleid, buurtbewoners moeten omreizen en nabijgelegen wijken voelen de verhoogde drukte. Het nieuws stroomde daarom ook binnen gedurende de eerste dagen van de pilot. Op 15 juni 2023 vertelde Daan Wijnants, VVD-raadslid voor de gemeente Amsterdam tegen AT5, dat hij open staat voor het autoluw maken van de stad, maar dat dit niet moet leiden tot automobilisten pesten. DENK Raadslid, Eduard Mangal, was minder enthousiast en zei dat de pilot, die pas 4 dagen gaande was, nu al een drama is gebleken. Hij wees hierbij naar ondernemers die moeite hadden om hun klanten te bereiken en taxichauffeurs die niet meer eenvoudig door de stad konden bewegen. Hulpdiensten en het openbaar vervoer reden, net als alle andere weggebruikers, in een fuik.

Fractievoorzitter voor GroenLinks, Zeeger Ernsting, was wel te spreken over de pilot. Ernsting zegt dat de pilot een gedurfde stap is, maar dat de Weesperstraat het verdient om een bloeiende straat te worden. De verantwoordelijk wethouder, Melanie van der Horst, verdedigt de initiële verwarring rondom de knip. Dit was ingecalculeerd voor de eerste twee weken van de pilot. Weggebruikers zullen wennen aan de situatie en hen motiveren om een alternatieve route te kiezen.

Ouderen en mindervaliden
Hoe politici er ook over denken, het leidt tot reële problemen voor bijvoorbeeld minder validen. Op 16 juni 2023, deed AT5 verslag van bewoners met een beperking en ouderen die niet meer door vervoersbedrijf RMC opgehaald konden worden. Mevrouw Avoda zei tegenover AT5 dat zij regelmatig naar het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis moet, waarbij een taxi haar weer afzet bij het Sarphatihuis. Door de knip kan dit niet meer en na een behandeling in het ziekenhuis terug met de scootmobiel vindt mevrouw Avoda onverantwoord.

Eric Groot Kormelink van Cliëntenbelang Amsterdam, krijgt meldingen binnen van bezorgde inwoners die te maken hebben met een langere reistijd, terwijl er regels gelden binnen Aanvullend openbaar vervoer (AOV) die deur-tot-deur vervoer garandeert. Wethouder Melanie van der Horst blijft voet bij stuk houden en geeft aan dat er geen uitzonderingen kunnen worden gemaakt. Alleen openbaar vervoer en hulpdiensten hebben vrijstelling.

Brede impact
Het sentiment van dit stuk legt de nadruk op de grote impact van de pilot op de Weesperstraat. Dit is niet zonder reden. De maatschappelijke gevolgen van de proef op één van de belangrijkste verkeersaders in Amsterdam heeft een enorm waterbedeffect dat tot ver buiten het geplande gebied gaat. Tel hierbij de werkzaamheden en overige knippen erbij op en het dagelijks leven van vele Amsterdam is hiermee hevig ontwricht.

De gemeente houdt vast aan het programma, ondanks de uiteenlopende sentimenten van zowel bewoners als lokale politici. Het uiteindelijke effect moet grondig worden geëvalueerd, maar het zal menig belangstellende niet verbazen wanneer er geen permanente knip zal worden ingevoerd in deze vorm.